Κουρδιστό Πορτοκάλι: Μια Tαινία για τη Bία που γεννά η Bία
της Δήμητρας Στεργίου,
Δικηγόρου, ΜΔΕ
Δικηγόρου, ΜΔΕ
Το Κουρδιστό Πορτοκάλι αποτελεί
αδιαμφισβήτητα ένα από τα πιο λαμπερά διαμάντια στην ιστορία της 7ης
τέχνης. Η ταινία αποτελεί μια αριστουργηματική σπουδή πάνω στη βία με
τον σκηνοθέτη της Stanley Kubrick
να ξεδιπλώνει περίτεχνα και καθηλωτικά όλες τις εκφάνσεις που μπορέι να
λάβει το φαινόμενο αυτό. Βία του κράτους. Βία του σωφρονιστικού
συστήματος. Ομαδική βία. Μεμονωμένη άσκηση βίας.
Η ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά το
1971 και όπως ήταν αναμενόμενο προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις και
χαρακτηρίστηκε εξτρεμιστική. Από την μία απέκτησε φανατικούς θαυμαστές
που λάτρεψαν τον φουτουριστικό αυτό θρίλερ επιστημονικής φαντασίας που
απογύμνωνε αριστοτεχνικά το σαθρό και εξαθλιωμένο κοινωνικό σύστημα,
καταδεικνύοντας την κρίση στην οποία αυτό έχει περιέλθει και από την
άλλη απέκτησε αρκετούς πολέμιους λόγω του ρηξικέλευθου για τα δεδομένα
της εποχής του τρόπου απεικόνισης της βίας. Το έργο βρίθει νοημάτων,
συμβολισμών και μηνυμάτων. Οι αναλύσεις που επιδέχεται είναι
πολυεπίπεδες. Ο Κιούμπρικ τάραξε τα νερά της εποχής του. Δεν παρουσίασε
μόνο το φαινόμενο της βίας, το οποίο βρισκόταν σε έξαρση στην Αγγλία της
δεκαετίας του ’60 αλλά προχώρησε πολύ πιο βαθιά δίνοντας ιδιαίτερη
βαρύτητα στον τρόπο αντιμετώπισης της από την πλευρά της πολιτείας και
του σωφρονιστικού συστήματος.


Και εκεί είναι που ξεδιπλώνεται το
κουβάρι των προβλημάτων που απασχολούν την κοινωνία μας εδώ και χρόνια.
Αξίζει να περιορίσουμε την ελευθερία έκφρασης για χάρη του σωφρονισμού;
Αξίζει να δημιουργούμε κοινωνικά έρμαια που θα υπακούουν στωϊκά και
αδιαμαρτύρητα σε κανόνες; Η δημιουργία μιας κοινωνίας υπνωτισμένων
ανθρώπων θα αποτελέσει την λύση στο πρόβλημα της βίας; Μήπως η θεραπεία
της βίας συνεπάγεται την πρόκληση κινδύνων για τον ίδιο τον άνθρωπο;
Όπως διαπιστώνουμε, η ιδιοφυής σύλληψη
του Κιούμπρικ γεννά ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα μέχρι και τις
μέρες μας. Είναι πρόδηλη η διορατικότητα του σκηνοθέτη μιας και η ταινία
εξακολουθεί να σοκάρει τον θεατή ακόμα και σήμερα. Οι σκηνές ωμής βίας
είναι αποκρουστικές, η μουσική της ταινίας ανατριχιαστική. Η ταινία
άλλωστε τοποθετείται χρονικά στο εγγύς μέλλον και για τον λόγο αυτό
μπορούμε με βεβαιότητα πια να ομολογήσουμε ότι είναι καθόλα προφητική.
Κατ’ ουσίαν αποτελεί την φωτογραφία της σύγχρονης κοινωνίας.
Η ταινία συγκαταλέγεται ανάμεσα στις
καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, για το σενάριο, την σκηνοθεσία, την
φωτογραφία και την εξαιρετική ερμηνεία του πρωταγωνιστή της. Ο μοναδικός
τρόπος θεώρησης των φαινομένων από την πλευρά του σκηνοθέτη παραμένει
ριζοσπαστικός ακόμα και σήμερα , 45 χρόνια μετά την δημιουργία της.
Αξίζει να την δει κάθε θεατής προκειμένου να βυθιστεί στα δεκάδες
νοήματά της και να προβληματιστεί για την πορεία της κοινωνίας αλλά και
για την αξιοπιστία του συστήματος.
Ποιος ήταν, όμως, ο αντίκτυπος της προβολής μιας τόσο εξτρεμιστικής ταινία στην συντηρητική Αγγλία του 1971;

Το ζήτημα οδηγήθηκε στα έδρανα της Βουλής, όπου συζητήθηκε το ενδεχόμενο της απαγόρευσης προβολής της ταινίας. Η απάντηση του Κιούμπρικ ήταν άμεση. Όπως ισχυρίστηκε «Η βία υπήρχε πάντοτε στην τέχνη, υπάρχει στη Βίβλο, στον Ομηρο, στον Σέξπιρ. Ουδέποτε ένα προϊόν τέχνης προκάλεσε κοινωνική ζημιά». Ο Κιούμπρικ, πικραμένος και φανερά ενοχλημένος από την σκληρή επίθεση που δέχτηκε το δημιούργημά του πήρε την απόφαση να απαγορεύσει ο ίδιος την προβολή της ταινίας στην Αγγλία μέχρι και τον θάνατό του. Η ταινία προβήθηκε στην Αγγλία 25 χρόνια αργότερα, όταν έφυγε από την ζωή ο μεγάλος δημιουργός.
Αιρετικό ή μη, προκλητικό ή όχι, το
Κουρδιστό Πορτοκάλι αποτελεί σταθμό στα κινηματογραφικά χρονικά και
συγκλονίζει ακόμα και σήμερα με το άρτιο αποτέλεσμά του. Αξίζει να το
δεις και να βγάλεις τα δικά σου συμπεράσματά.
[1]Βλ. σχετικά, άρθρο του Λουκά Κατσικά με τίτλο «Ξεφλουδίζοντας το Κουρδιστό Πορτοκάλι», enet. gr