ΑΠΟ ΤΟ BLOG Φοιτητικό Κινημα

ΔΕΚΑ ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΚΑΛΗ ΑΝΩΤΑΤΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

του Κώστα Σταμάτη,  Καθηγητή Νομικής στο ΑΠΘ

Α. Οι εξελίξεις ύστερα από τις διακηρύξεις της Μπολόνια (Ιούνιος 1999) και της Σαλαμάνκα (Απρίλιος 2001) εκ μέρους των Ευρωπαίων Υπουργών Παιδείας είχαν πολλαπλούς στόχους. Κύριος στόχος τους είναι η υπαλληλία των πανεπιστημιακών σπουδών στις ανάγκες της «αγοράς» (relevance to the market), με αλυσιδωτά και ανησυχητικά επακόλουθα ως προς τη διδασκαλία, την έρευνα, την καλλιέργεια της ίδιας της επιστήμης. Επίσης όμως ως προς τη διοίκηση, τη χρηματοδότηση, τον τρόπο και το πνεύμα αξιολόγησης των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων κ.ο.κ.

Πρόκειται για την πολιτική και αξιακή επιλογή ότι το ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο οφείλει να αυτοθεωρείται στο εξής ως επιχειρηματική (entrepreneurial) μονάδα, ως διαχειριστής πόρων σε σκληρό ανταγωνισμό προς τους ομοίους του, τόσο στη διδασκαλία και την έρευνα όσο και στην ίδια τη διοίκησή του. Όχι ως ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα σε επαφή με τον εξωτερικό περίγυρο που συναποτελούν οι επιχειρήσεις και η αγορά εργασίας, αλλά ως κανονικός συμπαίκτης στην «αγορά» και τα κερδοσκοπικά ήθη της.

Τι μπορούν να αντιτάξουν σε αυτό το σκυθρωπό πνευματικό τοπίο όσοι και όσες δεν έχουν πάψει να προσβλέπουν σε ένα καλό πανεπιστήμιο και μία καλύτερη κοινωνία; Στην παρούσα ιστορική φάση στον κόσμο, στη γηραιά ήπειρο και στη χώρα μας, αξίζει να αγωνισθούμε, σε πολύ γενικές γραμμές, στα ακόλουθα αξιακά αναχώματα, δεσμευτικά της ακαδημαϊκής πολιτικής και της συμπεριφοράς καθενός. Οι θέσεις αυτές δεν διατυπώνονται αμυντικά, αλλά με σαφώς θετική και εποικοδομητική πρόθεση, διότι πρόκειται για δεσμευτικές αρχές ακαδημαϊκής πολιτικής, με διάρκεια και ισχύ πολύ ευρύτερη της τρέχουσας συγκυρίας.

Β. 1) Περιφρούρηση της απειλούμενης, εκ των έξω και εκ των ένδον, δημοκρατικής λειτουργίας της ακαδημαϊκής ζωής. Σεβασμός στην ακαδημαϊκή ελευθερία, την αξιοπρέπεια και την αυτονομία των μελών όλων των πανεπιστημιακών βαθμίδων. Το υπό αναζήτηση όραμα για το πανεπιστήμιο πρέπει να αφήνεται στην ελεύθερη διαπάλη των ιδεών, αποτελώντας αντικείμενο εναλλακτικών προσεγγίσεων. Τα οράματα για κάτι καλύτερο δεν επιβάλλονται εκ των άνω και ιεραρχικά, αλλά πλάθονται από συμπράττοντες, ενεργούς και ισότιμους πολίτες. Και καθίστανται ελκυστικά μονάχα χάρη στην ποιότητα των λόγων που προβάλλονται πειστικά και δημοσίως υπέρ αυτών.

2) Διατήρηση του πνευματικού χαρακτήρα του πανεπιστημίου ως universitas, για ουσιαστική γνώση της φύσης, της ανθρώπινης ζωής και της κοινωνίας, χαρακτήρας που αποκρυσταλλώθηκε στον 20ό αιώνα, προ πάντων κατά την περίοδο του κοινωνικού κράτους. Με λειτουργική, ερευνητική και παιδευτική αυτονομία απέναντι στα κερδώα κριτήρια και τις ιδιοτελώς ωφελιμιστικές πιέσεις της «αγοράς», αφενός, αλλά και απέναντι στην κρατική κηδεμονία, αφετέρου.