Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Η επανάσταση που επικράτησε με τον τηλέγραφο

Η φράση του υπότιτλου προέρχεται από τον δημοσιογράφο της Washington Post  Τζων Ρήντ που περιέγραψε τα γεγονότα του 1917. Θέλοντας να δήξει ότι η Ρωσική επανάσταση, μπορεί να μην επικράτησε με μερικές βρισιές, όπως η Κομμούνα του Παρισιού, όταν ο Παρισινός λαός εξεδίωξε τμήματα του ηττημένου Γαλλικού στρατού που ήθελαν να παραδώσουν στο Πρώσο κατακτητή τα κανόνια της Μονμάρτης, αλλά με μερικές μόνο αψιμαχίες στην Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη, ενώ στις άλλες διοικητικές περιφέρειες επικράτησε μέσω  του τηλέγραφου που μετέδωσε το γεγονός, της αλλαγής της εξουσίας. Γιατί άραγε οι επαναστάσεις ενώ επικρατούν σχεδόν αναίμαχτα, οδηγούν σε εμφυλίους πολέμους;

   Άραγε έγιναν ποτέ επαναστάσεις και το πέρασμα από την μια μορφή κοινωνικής οργάνωσης στο άλλο έγινε πάντα με επανάσταση; Για το δεύτερο ερώτημα μπορούμε να πούμε, η αλλαγή της κοινωνικής συγκρότησης είναι επαναστατική γιατί αλλάζει ριζικά τον κόσμο, ωστόσο  μόνο το πέρασμα στον αστικό  τρόπο κοινωνικής συγκρότησης  έγινε με επαναστάσεις. Μόνο η αστική τάξη είχε συγκριμένο επαναστατικό σχέδιο για να μετατρέψει τον κόσμο κατ’ εικόνα και ομοίωση της. Όσο αφορά το πρώτο ερώτημα. Σύμφωνα με τις μπλανκικές και αναρχικές αντιλήψεις, των  σύγχρονων κομμάτων και κινημάτων της αριστεράς περί επαναστάσεων, που επανάσταση είναι το πραξικόπημα μια καλά οργανωμένης συνωμοτικής μειοψηφίας, το οποίο σχεδόν αυτόματα μετασχηματίζει την κοινωνία, επανάσταση δεν έγινε ποτέ. Αν πάρουμε σαν πρότυπο τις αστικές επαναστάσεις και αν πάρουμε σαν πρώτη αυτή του Κρόμγουελ, μόνο μετά από πέντε περίπου αιώνες, με τον Κεϊνσιανισμό τον 20^ο αιώνα, δημιουργήθηκε  ένας ,στα  πρότυπα του αστικού φιλελευθερισμού, κόσμος. Δηλαδή μόνο τότε τα «αναπαλλοτρίωτα» από κάθε εξουσία δικαιώματα του ατόμου, απέκτησαν ένα σχετικό περιεχόμενο. Να πούμε εδώ για την κομματική αριστερά, τα δικαιώματα του ατόμου δεν προκύπτουν από μια αντίληψη τελεολογικής ελευθερίας για το άτομο, αλλά από την συμμετοχή σε μια φυλετική ομάδα, που το ονομάζεται, γιατί έτσι γουστάρουν, ταξική συνείδηση. Επίσης ούτε η Παρισινή κομμούνα, ούτε η Ρωσική επανάσταση υπήρξαν συνωμοτικά πολιτικά κινήματα, ούτε κινήματα της μειοψηφίας. Όσο αφορά την Ρώσικη επανάσταση, το «επαναστατικό»  πρόγραμμα ήταν γνωστό 6 μήνες πριν, το υιοθετούσαν οι 4 οργανώσεις  , που στις εκλογές για τα σοβιέτ του Σεπτέμβρη του 1917 πήραν σχεδόν του μισούς ψήφους και όσο αφορά την συνωμοτικότητα η μέρα «έναρξης»  της επανάστασης ήταν γνωστή τρείς μέρες πριν. Να πούμε εδώ ότι μιλάμε για Ρωσική και όχι μπολσεβίκικη επανάσταση, γιατί την επανάσταση την πραγματοποίησαν κατά σειρά δύναμης οι αριστεροί Εσσέροι, οι μπολσεβίκοι και οι  φράξιες του Πλεχάνωφ και του Γκόργκι από τους μενσεβίκους.  Όσο αφορά το επαναστατικό πρόγραμμα, δεν ήταν κάποιο πολιτικό (ηθικό) σοσιαλιστικό πρόταγμα, αλλά η συμπύκνωση των αναγκαίων μέτρων για την επιβίωση της Ρωσικής κοινωνίας, ειρήνη, ψωμί, διανομή της γης. Μέτρα που θα μπορούσε κάλλιστα να πάρει, η τότε κυβέρνηση Κερένσκι, αν φυσικά δεν υπήρχε το ζήτημα της εξουσίας, που τα συγκριμένα  μέτρα  θα την αποδομούσαν. Συνεπώς η Ρωσική επανάσταση ήταν  μορφή λύσης αντιθέσεων( κοινωνικών προβλημάτων) και όχι επιβολή ηθικών κωδίκων, ενώ από την άλλη μεριά οι επαναστάσεις και οι μεταρρυθμίσεις δεν χωρίζονται με Σινικά τείχη, αλλά από το κατά πόσο τα προβλήματα πρέπει να λυθούν, ή όχι, ριζικά και άμεσα. Τελειώνοντας αυτό το μέρος θέλουμε να παρατηρήσουμε. Οι επαναστάσεις, που μέχρι τώρα έχουν ολοκληρωθεί και συγκεκριμένα οι αστικές, δεν έθεσαν το ζήτημα τις καταστροφής των παλαιότερων κοινωνιών, αλλά την δημιουργία μιας άλλης μορφής κοινωνικής συγκρότησης, υπήρξαν απαρχή του νέου ή καλύτερα συνέχεια της ζωής, η μόνη «καταστροφή»  που επιδίωξαν ήταν   αυτή της παλαιάς εξουσίας, εδώ φυσικά μιλάμε για τις  επαναστάσεις στις Βρετανία, Αμερική και Γαλλία που καθόρισαν την σημερινή μορφή του δυτικού κόσμου.

 Γιατί, στις ποιο πρόσφατες επαναστάσεις η βία ακολούθησε την σχετικά εύκολη (χωρίς βία) επικράτηση τους; Σε αυτό το σημείο να τονίσουμε πως και μεταρρυθμίσεις προκάλεσαν εμφυλίους πολέμους όπως τον Αμερικάνικο (κατάργηση δουλείας), Ισπανικό (διαχωρισμός εκκλησίας, κράτους), Ελληνικό (ενσωμάτωση στην μεταπολεμική Ελλάδα των αριστερών πολιτών). Όταν μια «επαναστατική» ιδεολογία κάνει κριτική στο παλαιό καθεστώς, ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης του καθεστώτος (τότε εξάλλου εμφανίζονται) και θέτει τους όρους της ριζικής κοινωνικής αλλαγής, δύσκολα μπορεί να αρνηθεί κανείς την ορθότητα των σκοπών της, εκτός φυσικά από το μεγαλύτερο μέρος της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων. Όμως οι προτεινόμενες αλλαγές  απαιτούν ένα μακρό χρονικό διάστημα για να πραγματοποιηθούν και στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, πρέπει να δήξει μεγάλη υπομονή, επιμονή, γνώση και πίστη για τις κοινωνικές αλλαγές. Συνήθως, από την μια μεριά η κοινωνία επιλέγει την πεπατημένη της παραδοσιακής επιβίωσης η οποία εξαρτάται από την προνομιακή σχέση με την εξουσία, έτσι, από την άλλη μεριά οι επαναστάτες είναι αναγκασμένοι, εν αρχή, να θέτουν το ζήτημα της εξουσίας και αν οι συγκυρίες ευνοούν πραγματοποιούν τους κοινωνικούς μετασχηματισμούς αν όχι, είτε συντρίβονται, είτε δημιουργούν νέες, συχνά χειρότερες, δεσποτείες. Στο σοσιαλιστικό πρόγραμμα, επί παραδείγματι, εύκολα γίνεται αποδεχτή η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής ακόμα και από τους καπιταλιστές, ενώ η ολοένα και μεγαλύτερη συμμετοχή των ανθρώπων στην διαχείριση της εξουσίας, δύσκολα γίνεται αποδεκτή ακόμα και από επαναστάτες. 

  

  Ο Μεγάλος πόλεμος, είχε σαν αποτέλεσμα την καταστροφή παραδοσιακών κρατών και κατά συνέπεια την διάρρηξη του κοινωνικού ιστού τους, βάζοντας  στην ημερήσια  διάταξη τον ριζικό μετασχηματισμό . Στην Γερμανία, Αυστροουγγαρία (και στην Αυστρία και στην Ουγγαρία), Ρωσία ξέσπασαν επαναστάσεις επίσης σαν απόρροια της κατάρρευσης του Τσαρισμού είχαμε «προλεταριακή» επανάσταση και στην Φιλανδία. Όπως είναι γνωστό μόνο στην Ρωσία υπήρξε νικηφόρα. Είχαμε λοιπόν μια χώρα, οικονομικά κατεστραμμένη, στην δύνη ενός εμφυλίου πολέμου και μιας εξωτερικής επέμβασης, παντελώς απομονωμένη. Δηλαδή μια χώρα που σύμφωνα με τον Μαρξ και τον Λένιν δεν θα μπορούσε να οικοδομήσει τον σοσιαλισμό, ενώ από την άλλη μεριά λόγω της επανάστασης ήταν αναγκασμένο το επαναστατικό ρεύμα να λύσει τα άμεσα  τα  προβλήματα επιβίωσης της Ρωσίας. Η οικονομική ανέχεια δημιούργησε νέες ταξικές και άλλες μορφές αντιθέσεων ενώ αναζωπύρωσε παλαιές. Από την άλλη πλευρά, έπρεπε να εκβιομηχανιστεί γρήγορα (βίαια) , χωρίς τεχνογνωσία, πρώτες ύλες , μηχανές με μόνο όπλο την εργατική δύναμη. Συγχρόνως η επάρκεια για είδη πρώτης ανάγκης ήταν περίπου ανύπαρχτη, ο πληθυσμός στις πόλεις ζούσε από τα μέσα του 1916 με δελτίο, επί παραδείγματι με μερίδα ψωμιού 200g ημερησίως και 5Kg κάρβουνα τον μήνα. Άρα η επιβίωση είχε πάρει την ακραία μορφή της φυσικής επιλογής, δηλαδή είχε μεγάλη σημασία το ποιος θα έχει την εξουσία και οι σχέσεις του καθενός με αυτήν. Πάνω στην βάση το πιο πάνω αντιθέσεων,  ξέσπασε μερικούς μήνες μετά από την νικηφόρα, σχεδόν χωρίς βία  επανάσταση, ένας  πολυεπίπεδος εμφύλιος πόλεμος. Πρώτα από όλα ο πόλεμος ενάντια στην αντίσταση του παλαιού κοινωνικού καθεστώτος, μετά ο πόλεμος με εθνικιστικά κινήματα είτε αυθόρμητα είτε υποκινούμενα από την ΑΝΤΑΤ, ενδιαφέρουσα η περίπτωση είναι η Ουκρανία  όπου το εθνικιστικό μέτωπο με την συμμετοχή των αναρχικών του Μαχνό, ενισχύθηκε από την εξωτερική επέμβαση των Αγγλογάλλων και τέλος ο εμφύλιος στο εσωτερικό των «επαναστατών». Ο εμφύλιος πόλεμος, με το παλαιό καθεστώς, λήγει με νίκη των επαναστατών σε όλα τα μέτωπα πλην του Δυτικού όπου έχουμε συνθηκολόγηση και ειρήνη με απώλεια της μισής Ουκρανίας. Μέσα σε αυτό το διάστημα είχαμε το κίνημα των Εσσέρων που προσπάθησαν σε συνεργασία με τους αναρχικούς να πάρουν την εξουσία στο νότιο και στο ανατολικό μέτωπο που ηττήθηκε, την εξέγερση της Κροστάνδης, λόγω του δεσποτισμού της εκεί ηγεσίας των μπολσεβίκων, που επίσης ηττήθηκε. Να πούμε εδώ πως σε αυτό το διάστημα δεν υπήρξε  εθνοτική καταπίεση, μάλιστα στις Φιλανδία,  Εσθονία,  Λετονία και Λιθουανία δόθηκε ανεξαρτησία. Η μετέπειτα καταπίεση αυτών των λαών αναφέρετε στην Σταλινική περίοδο. Με την επίσημη λήξη του εμφυλίου, έχουμε την άτυπη έναρξη του εμφυλίου στο μέτωπο των επαναστατικών οργανώσεων. Ένα μέρος των Εσσέρων (αγροτιστών) παρέμενε στην νομιμότητα, όταν όμως το παράνομο μέρος τους κατέφυγε στην μέθοδο της τρομοκρατίας (μαζί με τον Μπακούνιν), δολοφονία  Σβέντρλοφ, πρώτη απόπειρα ενάντια στον Λένιν, τέθηκαν εκτός νόμου. Έτσι φτάνουμε στην διαμόρφωση των στρατοπέδων για την τελευταία «εμφύλια» σύγκρουση, που η τελευταία της απόληξη ήταν οι δίκες της Μόσχας ως ακραία έκφραση του δεσποτισμού,  του «καπιταλιστικού» φεουδαρχικού τύπου καθεστώτος  που επικράτησε. Από την μια μεριά, είχαμε το μέτωπο, της αριστερής πτέρυγας των Μπολσεβίκων – σύμφωνα με την μορφολογία της εποχής- της φράξιας του Λένιν, Μπουχάριν δηλαδή, μαζί με την φράξια του Πλεχάνωφ και μικρού μέρους της φράξιας του Γκόργκι από τους μενσεβίκους.  Από την άλλη η δεξιά- πάντα με την μορφολογία της εποχής- με κύριο εκφραστή τον Τρότσκι μαζί με το κέντρο (Στάλιν) από το κόμμα των μπολσεβίκων σε συνεργασία μέρους των αριστερών Εσσέρων που επιβίωσαν της προηγούμενης περιόδου  και των μενσεβίκων που είχαν γίνει μπολσεβίκοι. Που μπορούμε να την χωρίσουμε στην περίοδο που ο Λένιν μπαίνει στο περιθώριο κυρίως μετά την δεύτερη απόπειρα δολοφονίας σε βάρος του και στο 13^Ο συνέδριο των Μπολσεβίκων, την νίκη του Στάλιν και την ανάδειξη του σε γενικό γραμματέα, γεγονός που δεν τον εμπόδισε να εξοντώσει τους συμμάχους του σε μια κατοπινή περίοδο. Αυτό που έχει την μεγαλύτερη σημασία, είναι το πολιτικό περιεχόμενο της σύγκρουσης. Η πρώτη πτέρυγα υποστήριζε, ότι στις συνθήκες που περιγράψαμε παραπάνω, θα έπρεπε να υπάρχει πρόσκαιρη υποχώρηση από το «σοσιαλιστικό» πρόγραμμα και να οικοδομηθεί μια ήπια μορφή καπιταλισμού με την πολιτική κυριαρχία της εργατικής τάξης (αντιγράφουμε την φρασεολογία τους). Στην αντίθετη περίπτωση θεωρούσαν πως η βίαια (άμεση) εκβιομηχάνιση θα ήταν το μαρτυρολόγιο της εργατικής τάξης (πράγματι είχαμε μερικά εκατομμύρια νεκρούς εργάτες από την ένταση της εργασίας) και την άνοδο στην εξουσία των  μηχανισμών βίας  που κατά τον εμφύλιο αυτονομήθηκαν από το κόμμα και την εργατική τάξη (πάλι μεταφέρουμε την φρασεολογία της εποχής). Το δεύτερο μέρος της παραπάνω πρότασης περιγράφει με απόλυτο τρόπο τον κεντρώο και δεξιό μέρος της τελευταίας σύγκρουσης. Από εκεί και ύστερα, με την νίκη του Σταλινικού μετώπου( με την αρωγή του Τρόσκυ στην πρώτη φάση), οι αντιθέσεις της Ρώσικης κοινωνίας ενταφιαζόταν στα υπόγεια.  Φυσικά μια διαφορετική ιστορική εξέλιξη ήταν αδύνατη μια και  ο δρόμος των ηττημένων δεν εξασφάλιζε την παραμονή στην εξουσία. Ακόμα όμως και η νίκη των ηττημένων, δεν είναι καθόλου σίγουρο πως θα οδηγούσε  σε κάτι διαφορετικό, στην καλύτερη περίπτωση σε  μια εκδοχή καπιταλισμού και σε ήττα της επανάστασης.  Αυτό που έχει σημασία, αν θέλουμε να δώσουμε ηθικό περιεχόμενο στον επαναστατημένο άνθρωπο, δεν είναι ούτε ότι  ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα, ούτε η αποδοχή κάποιων ιδεολογικών προτύπων ιστορικών δικαιωμένων που πρέπει να επιλυθούν από τα πάνω, αλλά ο αγώνας του είδους για να απελευθερωθεί από τον ανταγωνισμό και την φυσική επιλογή, ακόμα και αν αυτό σημαίνει την κατάργηση του κόμματος του και της εξουσίας του.

   

 Φέραμε στο προσκήνιο την άγνωστη ιστορία της Ρωσικής επανάστασης, μια ιστορία  που λόγω της υποταγής της σύγχρονης αριστεράς στον εθνικισμό, τον λαϊκισμό και την αυτονομία, μετά την διάψευση των επαναστατικών και μεταρρυθμιστικών προσδοκιών που η ίδια δημιούργησε, είχε αποδοθεί στην λήθη.   Έπρεπε να γίνει επανάσταση;  Να μια ερώτηση ικανή να συγκαλύψει τους ευσεβείς πόθους εκείνων, που στο σήμερα, επιδιώκουν την συμμετοχή στην διανομή της εξουσίας, γιατί δεν μπορούν να ζήσουν  στην μετριότητα και στην ανωνυμία.