Διαβάζοντας το βιβλίο του TERRY EAGLETON «ΓΙΑΤΙ Ο ΜΑΡΞ ΕΙΧΕ ΔΙΚΙΟ»

Διαβάζοντας το βιβλίο του TERRY EAGLETON «ΓΙΑΤΙ Ο ΜΑΡΞ ΕΙΧΕ ΔΙΚΙΟ»

Θα παρουσιάσουμε από την εφημερίδα μας το σημαντικό αυτό βιβλίο που έπεσε στα χέρια μας. Το έργο αυτό, ενός από τους σημαντικότερους Βρετανούς κριτικούς λογοτεχνίας, δεν είναι ένα απολογητικό κείμενο κάποιου που υπερασπίζετε το μεροκάματο του αλλά μια κριτική αποτίμηση του έργου του Μαρξ από την σκοπιά του Μαρξισμού. Σπάνια εξαίρεση να κρίνει κανείς και τον εαυτό του , όχι μόνο τους άλλους , από την σκοπιά των ιδεών του. Το έργο αυτό αποτελείται από δέκα κεφάλαια, που απαντούν σε βασικές κατηγορίες όσων θεωρούν το έργο του Μαρξ νεκρό. Παρουσιάζουμε σε αυτό το φύλλο το πρώτο κεφάλαιο που απαντά στην κατηγορία: Ο μαρξισμός έχει ξοφλήσει «..στις σημερινές ολοένα και πιο αταξικές  μεταβιομηχανικές δυτικές κοινωνίες της υψηλής κοινωνικής κινητικότητας…»

Οι απανταχού μαρξιστές θα αποδεχόταν με αγαλλίαση την είδηση ότι ο μαρξισμός ξόφλησε. Θα μπορούσαν τότε να παρατήσουν τις πορείες και τις διαδηλώσεις και να  επιστρέψουν στους κόλπους της οικογένειας και τον φίλων  τους και να αρχίζουν να κάνουν λιγότερο βαρετά πράγματα   από το να παραβρίσκονται σε ανιαρές συνεδριάσεις κάποιας επιτροπής. Ο μαρξισμός είναι προσωρινή υπόθεση και όποιος επενδύει σε αυτόν όλη του την ταυτότητα έχει χάσει το νόημα. Το όλο νόημα είναι η ζωή μετά τον μαρξισμό. Η «προσωρινή» αυτή υπόθεση θα τελειώσει όταν καταφέρει να βγάλει στην σύνταξη τον αντίπαλο του καπιταλισμό του οποίου αποτελεί την πιο διεισδυτική, αυστηρή και εμπεριστατωμένη κριτική. Χωρίς καπιταλισμό δεν υφίσταται μαρξισμός και το αντίστροφο. Κανείς σοβαρός επικριτής του Μαρξ δεν αμφισβητούν  τα παραπάνω. Το επιχείρημα τους είναι ότι ο καπιταλισμός έχει μεταβληθεί τόσο από την εποχή του Μαρξ ώστε οι ιδέες του έχουν πάψει να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Ο ίδιος ο Μαρξ όχι μόνο είχε πλήρη συνείδηση της διαρκούς μεταβαλλόμενης φύσης του καπιταλισμού, αλλά σε αυτόν οφείλουμε την  έννοια των διαφορετικών μορφών κεφαλαίου. Γιατί η ριζική αλλαγή του καπιταλισμού τις τελευταίες δεκαετίες καθιστά ανυπόληπτη μια θεωρία που βλέπει τη μεταβολή ως ουσιώδες χαρακτηριστικό του .

Στα 1976 πολλοί στην δύση πίστευαν ότι ο μαρξισμός έχει να πει κάτι ουσιαστικό, 10 χρόνια μετά μεγάλος αριθμός από αυτούς είχε πάψει να το πιστεύει. Τι συνέβη ; Σίγουρα δεν ανακάλυψαν ότι ο Μαρξ ήταν στην δούλεψη του καπιταλισμού, γιατί αυτό ήταν γνωστό. Χωρίς την ευγενική  χορηγία της υφαντουργίας Έρμεν & Ένγκελς (του πατέρα Ένγκελς ο πάντα φτωχός Μαρξ θα πέθαινε από πείνα και δεν θα μπορούσε να ξεσηκώνει τους εργάτες εναντίο τους. Αυτό που άλλαξε είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός. Πέρασμα από την παραδοσιακή βιομηχανία στην «μεταβιομηχανική» κουλτούρα του καταναλωτισμού των επικοινωνιών, της τεχνολογίας της πληροφορικής, της βιομηχανίας των υπηρεσιών και της μικρής κλίμακας αποκεντρωμένων μη ιεραρχικά δομημένων επιχειρήσεων. Ενώ συγχρόνως οι αγορές απορυθμιστήκαν, το εργατικό κίνημα και οι ταξικοί δεσμοί φθίνουν. Αυτές τις αλλαγές ο καπιταλισμός της έκανε όχι γιατί ήταν κεφάτος και χαρούμενος. Αλλά γιατί είναι  τόσο ανασφαλής, φοβισμένος και καταθλιπτικός στον αγώνα εξασφάλισης του ποσοστού κέρδους, ώστε ακόμα και η κοινωνική δημοκρατία να θεωρείτε οικονομικά ασύμφορη και ριζοσπαστική. Όμως οι ριζοσπάστες του 1976, έβγαλαν μετά από δέκα χρόνια τα μπλουτζίν, ξύρισαν γένια, μαλλιά φαβορίτες και εγκατέλειψαν τον μαρξισμό, όχι μόνο γιατί ο καπιταλισμός   άλλαξε αλλά κυρίως γιατί αποδείχτηκε σκληρό καρύδι. Η απαξίωση του μαρξισμού εδράζετε κυρίως σε μια υποβόσκουσα αίσθηση πολιτικής ανικανότητας. Σε τελική ανάλυση όμως αν δεν αντισταθείς στο φαινομενικά αναπόφευκτο δεν θα  μάθεις ποτέ πόσο αναπόφευκτο ήταν στην πραγματικότητα. Οι ίδιοι άνθρωποι αν περίμεναν 20 χρόνια θα έβλεπαν ένα καπιταλισμό που με δυσκολία κρατά ανοιχτά τα μηχανήματα ανάληψης μετρητών στους μεγάλους εμπορικούς δρόμους . Ακόμα μια ολόκληρη ήπειρο νότια της διώρυγας του Παναμά να ριζοσπαστικοποιήται. Το «τέλος της ιστορίας» που προέβλεψαν οι επικριτές του Μαρξ, λόγω της ήττας του εργατικού κινήματος και του πιο ριζοσπαστικού ρεύματος στην ιστορία, του επαναστατικού εθνικισμού, έχει φτάσει πια στο τέλος του. Έχει αρχίσει να διαφαίνεται το ενδεχόμενο ενός μέλλοντος  στο οποίο οι μεγιστάνες θα βρίσκουν καταφύγιο στις οπλισμένες και οχυρωμένες κοινότητες τους . Ενώ ένα περίπου δισεκατομμύριο υπόλοιποι Δυτικοί θα κατοικούν δυσώδεις παραγκουπόλεις, περικυκλωμένοι από ειδικούς φρουρούς και συρματοπλέγματα.

Όμως οι αλλαγές του καπιταλισμού στην δύση, είναι πολύ μικρό μέρος αυτού που συμβαίνει στον κόσμο. Η κατάσταση που κανείς συναντά στις ανερχόμενες δυνάμεις Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Βραζιλία κ.τ.λ καθόλου δεν μοιάζει με την σύγχρονη δύση και τις  αλλαγές που περιγράψαμε αλλά με την Ευρώπη του 19^ου αιώνα. Η Γκουανγκντόνγκ η Σαγκάη και οι άλλες ειδικές ζώνες στην Κίνα θυμίζουν ολοένα και περισσότερο Μάντσεστερ και Γλασκώβη του 1840. Μήπως τελικά αυτό που έχει παλιώσει είναι ο καπιταλισμός