ΦΑΡΟΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΠΟΛΗΣ

      

                              

Όταν πρωτοείδα τον φάρο, ήταν και η πρώτη φορά που οι γονείς μου με πήγαν σε αυτόν το παραμυθένιο κόσμο, το Ενετικό λιμάνι. Το πιο ονειρικό σε αυτόν τον  κόσμο, ήταν  ο φάρος που με έκανε να φαντασιώνομαι ότι ήμουν ήρωας του Τζον Φίνεμορ, ο φάρος ως πύργος του κάστρου του σερίφη του Νότιγχαμ , οι επάλξεις το κάστρο και το σκοτεινό φόντο πίσω από τις επάλξεις το πυκνό δάσος του Σέργουντ . Πέρασαν ,  αρκετά χρόνια  για να κατακτήσω τον φάρο, ανεβαίνοντας ως την κορυφή. Οι φαντασιώσεις μου συμπληρώθηκαν με Ιούλιο Βέρν, ο Σακρατίφ ο φοβερός που θα έπρεπε  να καταστρέψει τον φάρο για να συνεχίσει την πειρατική του δράση και τον φάρο στο ακρωτήριο Χορν από τον « Φάρο στην άκρη της γης». Τα πιο ανθρωποκεντρικά ενδιαφέροντα που κυριαρχούν στην εφηβεία, ατόνησαν τον ενδιαφέρον μου για αυτόν και σίγα σιγά έγινε ένα απλό κομμάτι στο πάζλ του Λιμανιού. Έπρεπε, πολύ αργότερα, να δω δεκάδες φάρους στα πιο ακραία σημεία της Ηπείρου μας, για να πάρει, ο φάρος, την θέση του που έπρεπε στον συνειδησιακό μου κόσμου. Αλλά, μόνο, τα ιστορικά μου ψέματα, όταν αναγκάστηκα να  μιλήσω για αυτόν, σε κάποιους τουρίστες, με έκαναν να ενδιαφερθώ για την ιστορία του.

Αν κάποιο αντικείμενο, εξάπτει τον φαντασιακό σου, είναι γιατί για κάποιο άγνωστο λόγο σε αυτό περιέχονται πλευρές του εαυτού μας. Έτσι η ιστορία του φάρου αφορά τις αγαπημένες  στιγμές της ιστορίας της πόλης μας την Ενετοκρατία και την Αιγυπτιακή περίοδο.. Την εποχή της Ενετοκρατίας  τα Χανιά είχαν αρκετά ανεπτυγμένο το εμπόριο και την ναυτιλία. Το φυσικό λιμάνι της Σούδας μάλιστα εξυπηρετούσε αρκετά ικανοποιητικά τις σχετικές ανάγκες. Μόνο μετά το 1300, για να  προστάτευτε η πόλη από επιδρομές, μπήκε το θέμα, για την κατασκευή  λιμανιού  στην  πόλη των Χανίων το οποίο και  κατασκεύασαν μεταξύ του 1320 και 1356.. Το 1551  έγινε η εκβάθυνση της λεκάνης στο Χανιώτικο λιμάνι και η κατασκευή τοίχου με επάλξεις κατά μήκος του λιμενοβραχίονα . Για την ανανέωση του νερού και την αποφυγή επιχωματώσεων, δημιουργήθηκε ένα άνοιγμα πάνω στο λιμενοβραχίονα και στο κέντρο του κατασκευάστηκε ο προμαχώνας του Αγίου Νικολάου, που κάλυπτε τη μεγάλη απόσταση μέχρι την είσοδο του λιμανιού, την οποία και προστάτευε, σε συνδυασμό με το φρούριο Φιρκά. Περίπου στα 1595 – 1601 κατασκευάστηκε από τους Ενετούς ένας Φάρος, θεμελιωμένος στο φυσικό βράχο, που λειτούργησε ως πυρσός ανοιχτής φλόγας .  Το 1645 η πόλη πέφτει στα χέρια των Τούρκων, Οι νέοι κατακτητές δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη συντήρηση του Χανιώτικου λιμανιού, το οποίο αφέθηκε σε πλήρη εγκατάλειψη .

Την εποχή της παρακμής της πόλης , διαδέχτηκε η Αιγυπτιακή διακυβέρνηση από το 1830-1840. Ο Μωχάμετ Άλη, ο Αλβανός ηγεμόνας της Αιγύπτου, βαθειά επηρεασμένος από τον διαφωτισμό, που μεταλαμπάδευσε η εκστρατεία  του  Ναπολέοντα, ήθελε οι πόλεις στην επικράτεια του να έχουν υποδομές δυτικών πόλεων. Έτσι διέταξε τον  Μουσταφά Πασά να καθαρίσει τη λεκάνη του λιμανιού των Χανίων, να επισκευάσει το λιμενοβραχίονα και να κατασκευάσει το Φάρο. Οι εργασίες κράτησαν ως το 1838. Την εποχή αυτή ο Φάρος  πήρε τη μορφή που ξέρουμε. Ο πύργος του κτίσματος αποτελείται από τρία τμήματα διαφορετικής διατομής: το τμήμα της βάσης είναι οκτάγωνο, το μεσαίο τμήμα είναι δεκαεξάγωνο και το τρίτο κυκλικό. Το υλικό κατασκευής της βάσης είναι της ίδιας προέλευσης και ποιότητας με αυτό που οι Ενετοί κατασκεύασαν τις οχυρώσεις της πόλης των Χανίων. O νέος φάρος είναι όπως ήδη αναφέρθηκε, διαφορετικός από τον αρχικό και θυμίζει περισσότερο μιναρέ και ως προς την μορφή του και ως προς την εσωτερική του πέτρινη σκάλα, που οδηγεί στο μπαλκόνι με το γυάλινο πυργίσκο. Είναι <<φανός λιμένος>> και αποτελείται μόνο από τον πύργο του φάρου, χωρίς την κατοικία των φυλάκων όπως οι υπόλοιποι επιτηρούμενοι φάροι. Κι αυτό γιατί βρίσκεται σε κατοικημένη περιοχή οπότε δεν ήταν απαραίτητη η επίβλεψη της λειτουργίας του από μία εφαπτόμενη ή κοντινή στον πύργο κατοικία φυλακών. Παρά ταύτα, γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα, κατασκευάστηκε στην βάση του Φάρου κεραμοσκεπής κατοικία,  που κατεδαφίστηκε το 1967.  Ο Φάρος ων Χανίων προστέθηκε στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο μετά την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, το 1913. Ο Χανιώτικος Φάρος λειτούργησε το 1933 ως φανός λιμένος <<ερυθρός σταθερός>>, αλλά το 1941το φωτιστικό του μηχάνημα καταστράφηκε από τους Γερμανούς. το οποίο και αποκαταστάθηκε αργότερα και ο φάρος επαναλειτούργησε το 1945. Η λειτουργία του σταμάτησε στα 1962, μετά την πρόσκρουση σε αυτόν του πλοίου άφοβος.

  Το ενετικό λιμάνι στα Χανιά ζούσε, από οικονομική και πρακτική άποψη στην σκιά του λιμανιού  της  Σούδας, που ήταν ασφαλές και μεγάλο. Ο Φάρος, όμως ήταν ζωτικό μέρος του λιμανιού, μια και τα μεγάλα πλοία άραζαν έξω  από  αυτό και η επικίνδυνη  θάλασσα θα προκαλούσε ναυάγια χωρίς το φως του φάρου. Μένει εκεί, σαν στολίδι , του Ενετικού λιμανιού, θυμίζοντας μια άλλη ίσως ποιο ρομαντική εποχή της αστικής ανάπτυξης της πόλης μας.