Το οικοσύστημα της λίμνης της Αγιάς και η άμεση απειλή καταστροφής του. Του Κώστα Κνιθάκη

Το οικοσύστημα της λίμνης της Αγιάς και η άμεση απειλή καταστροφής του.

Του Κώστα Κνιθάκη

Με τον ερχομό του φθινοπώρου οι πρώτες εποχιακές καταρρακτώδεις βροχές μεταμορφώνουν τα ρυάκια και τους ξεροπόταμους σε γρήγορους χείμαρρους, η τεχνική λίμνη της Αγιάς πλημυρίζει και τα υδρόβια πτηνά αρχίζουν να ξανάρχονται. Πρώτη –πρώτη η  φαλαρίδα η οποία σε ομάδες αρχίζει να εξερευνά τα  παράχθια καλάμια ψάχνοντας για τροφή. Στην εξερεύνηση έχει προηγηθεί η ενδημική  νερόκοτα που ζει και αναπαράγεται στον πλούσιο αυτό βιότοπο.

Το επίπεδο του νερού της λίμνης της Αγιάς διαφέρει σημαντικά από εποχή σε εποχή (αλλά και από μέρα σε μέρα, εξαιτίας του ανοιγοκλει-σίματος του φράγματος προς την απελευθέρωση ποσοτήτων ύδατος) κι επιδρά σημαντικά στης συνθήκες των ζώων που κατοικούν εκεί.

Το Φθινόπωρο και τον Χειμώνα η στάθμη φτάνει το υψηλότατα σημεία, με αποτέλεσμα να πλημμυρίζουν ακόμα  και περιοχές όπου φύεται ο κάλαμος ο δόναξ. Δημιουργούνται έτσι ιδανικές συνθήκες για τα υδρόβια πτηνά, όπως πάπιες, χήνες και κύκνους. Όλα με εξαίρεση την αγριόπαπια είναι μεταναστευτικά, έρχονται το Φθινόπωρο. Όταν η θάλασσα είναι φουρτουνιασμένη και το κρύο τσουχτερό η χήνα φαμπαλίς και η γκρίζα χήνα βρίσκουν σίγουρο καταφύγιο της λίμνης.

 Οι κύκνοι με το κομψό και θαυμάσιο παρουσιαστικό κινούνται αδέξια στην στεριά αλλά με πολύ άνεση και χάρη στο νερό και στον αέρα. Το σπάνιο στ άγρια πουλιά άψογο λευκό πτέρωμα τους κάνει να αποτελούν το αποκορύφωμα της ομορφιάς  και της καθαριότητας. Βουτώντας τον ελικοειδή λαιμό και το εμπρός μέρος του σώματος των κάτω από το νερό συλλέγουν την τροφή τους, η όποια αποτελείται βασικά από υδρόβια βλάστηση.

Τα φυτά που ευδοκιμούν στην λίμνη, -και ωφελούν τα εκεί διαβιούντα πτηνά- μπορούμε να τα χωρίσουμε σε τρείς κατηγορίες :

Α. Αυτά που φύονται στις όχθες.

Β. Αυτά που επιπλέουν και των οποίων οι ρίζες φθάνουν μέχρι τον πυθμένα και αυτά αλλά μεταφέρονται από το νερό παντού – αφού οι ρίζες τους βυθίζονται μόνο λίγα εκατοστά- όπως το είδος Spirodela polyrrhiza, το οποίο κατά τους χειμερινούς μήνες αναπαύεται ολόκληρο στου πυθμένα.

Γ. Υπάρχουν σχετικά λίγα είδη υδρόβιων φυτών που μπορούν να ζουν εξ ολοκλήρου μέσα στο υγρό στοιχείο

Το Νοέμβριο στους καλαμίωνες της λίμνης  κουρνιάζουν  τα δειλινά  σμήνη ψαρονίνων. Υπάρχει μάλιστα ένα είδος  χελιδονιού το πετροχελίδονο, το οποίο στις ζεστές μέρες του χειμώνα ψάχνει έντομα πάνω από την λίμνη χρησιμοποιώντας ως ορμητήριο το εγκαταλελειμμένο σπιτάκι στην δυτική  όχθη.

Καθώς μπαίνει η Άνοιξη οι χειμερινοί επισκέπτες παραχωρούν την θέση τους στους κουρασμένους μετανάστες που έρχονται από την Αφρική με προορισμό τους τόπους ζευγαρώματος  στην Ευρώπη. Τέτοιοι είναι οι ερωδιοί, η εαρινή χαλκόκοττα, οι ιμαντοπόδες  και η σαρσέλα.

 Πιστεύεται ότι η μετανάστευση των πτηνών χρονολογείται από την εποχή των παγετώνων, τότε που η έντονη αλλαγή του κλίματος είχε προκαλέσει τον θάνατο πολλών πτηνών, μια και το γεικό ένστικτο της μεταναστεύσεως ήταν τότε ανύπαρχτο. Όσα επιβίωσαν κατάφεραν κατά την διάρκεια των περιπλανήσεων τους να φτάσουν σε ποιο φιλόξενα κλίματα, όπου και εγκαταστάθηκαν με τους τοπικούς κατοίκους, πολύ  αργότερα ,όταν το στρώμα του πάγου αποσύρθηκε σιγά-σιγά ξαναγύρισαν στους αρχικούς τόπους διαμονής τους ως τον επόμενο χειμώνα. Άλλα είδη του νότου συνόδευσαν τους μετανάστες και βρήκαν τις συνθήκες στις τεράστιες εκτάσεις του βορρά πιο κατάλληλες για την αναπαραγωγή τους.

Στους εαρινούς μήνες  βλέπει κανείς  δεκάδες λευκές αιγκρέττες, πορυφυρόχρωμες  αρδέες, γκρίζους ερωδιούς, μερικούς ραλοερωδιούς , κοντόσωμους ωυκτιοκόρακες, ισχνούς ιξόβρυχους  και καθυστερημένους στην αναχώρηση βούταυρους  να περιμένουν στα ρηχά ή πάνω σε κορμούς δένδρων πότε θα περάσει κανένας βάτραχος των ελών ή άλλου είδους βατράχων  για να τους ραμφίσουν. Συχνά συλαμβάνουν με το ράμφος τους νεαρές νεροχελώνες της Κασπίας  πουθ αφθονούν στην Αγιά.

Αξίζει κανείς να επισκεφθεί κανείς την τις ηλιόλουστες , ζεστές μεσημεριανές ώρες για να παρατηρήσει τα θωρακισμένα αμφίβια ενώ λίαζονται κατά κοπάδια στις όχθες της λίμνης. Τις πολύ πρωινές και εσπερινές ώρες οι μεγαλόσωμοι ερωδιοί να πιάσουν  κάποιο χέλι. Υπάρχουν πολλά χέλια στην λίμνη. Γεννιούνται στην θάλασσα των Σαργοσών και έρχονται σε πολύ μικρό μέγεθος και ηλικία στην Ευρώπη. Ανεβαίνουν  τα ποτάμια μετά από την μετά από μια περίοδο 6-10 μηνών στις επιστρέφουν στη θάλασσα , με προορισμό την Καραϊβική, όπου γεννήσουν τα αυγά πεθαίνουν. Επίσης στην λίμνη υπάρχουν χιλιάδες μικροσκοπικά κουνουποφάγα  ψάρια. Τα καλοκαίρια η στάθμη των υδάτων κατεβαίνει σημαντικά . τότε οι μόνοι επισκέπτες είναι κοπάδια των γλάρων,κορομοράνων,ποδίκεπες, που έρχονται να δροσιστούν. Στους ποδικέπες τα πόδια είναι τοποθετημένα πολύ πίσω από το σώμα και γι αυτό βαδίζουν αδέξια στην στεριά, κινούνται όμως με μεγάλη ταχύτητα μέσα στο νερό.

Το Σεπτέμβριο από τα αποδημητικά πουλιά από υην Ευρώπη και κατευθύνονται στις θερμές χώρες της Αφρικής, η λίμνη έχει συνήθως ελάχιστο νερό. Εκεί που ήταν τα ρηχ΄α, περπατούν τώρα σιταρίθες, κίτρινες ή άσπρες σουσουράδες. Στον αέρα διαγράφουν το απόγευμα κύκλους οι βυζάστακες  και κάπου ακούγεται η φωνή της ενδημικής  αλκυονίδας. Κοράκια , ιερακομφόρα αναζητούν τροφή στις παράχθιες ζώνες της λίμνης. Ο Οκτώβριος φέρνει τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές, οι κοιλότητες γεμίζουν νερό και τα υδρόβια πουλιά που είχαν διαφύγει από την ζέστη του Καλοκαιριού επιστρέφουν. Η τεχνητή  λίμνη της Αγιάς  είναι από τους σημαντικότατους υδροβιότοπους της χώρας.

Βρίσκεται όμως στο χείλος της καταστροφής για πολλούς λόγους. Η λειτουργία ελαιοτριβείου του συνεταιρισμού Βαρυπέτρου η λίμνη γεμίζει από τα  απόβλητα του, εξαιτίας του χειμάρρου  που βρίσκεται στην βορειανατολική της πλευρά. Ο χείμαρρος αυτός μεταφέρει κάθε λογής σκουπίδια και  απόβλητα χοιροστασίων. Τους Χειμερινούς μήνες η επιφάνεια της λίμνης είναι αισχρά μολυσμένη,

Από την σύνταξη: το κείμενο είναι περίληψη του αρχικού